De meeste kinderen beginnen hun schoolcarrière gewapend met één manier om te leren: door te luisteren naar wat de leraar vertelt. En inderdaad, zeker gedurende de eerste jaren op school is luisteren een belangrijk onderdeel van lesgeven. Maar zodra kinderen leren lezen, komt daar langzaam verandering in…
De vaardigheid luisteren wordt minder belangrijk omdat kinderen vanaf dit moment steeds meer voor zichzelf lezen en er dus andere manieren zijn om te leren. Toch brengen leerlingen 65-90% van hun tijd luisterend door. Nogal belangrijk om aandacht te besteden aan het correct aanleren van deze vaardigheid dus! Want zodra een kind leert lezen, wordt er geen aandacht meer besteed aan het ‘leren luisteren’. Uit onderzoek blijkt dat ‘begrijpend luisteren’ veel te maken heeft met begrijpend lezen. Tijd voor actie!
Foto: David King
Maar hoe doe je dat, de luistervaardigheden van leerlingen verbeteren? Het meeste onderzoek dat gaat over luisteren, richt zich op het aanleren van een vreemde taal, niet op het beter leren luisteren in de eigen taal. Maar dat betekent niet dat deze onderzoeken direct de prullenbak in kunnen. Zo is er bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar hoe iemand cognitieve luisterstrategieën gebruikt om te begrijpen wat er gezegd wordt en metacognitieve luisterstrategieën worden ingezet om het luisterproces te monitoren. Je stelt jezelf dan vragen als: “Was ik nog wel aan het luisteren?” en “Hoe zorg ik dat ik weer ga luisteren?”. Volgens het onderzoek gebruikt de luisteraar de cognitieve strategieën om het belangrijkste uit een verhaal te halen. De metacognitieve strategieën worden gebruikt om de opvattingen en waarnemingen die de luisteraar in het verhaal oppikt te toetsen en te begrijpen. Volgens deze onderzoekers zijn er geen nauwkeurige instrumenten om luisteren te meten in je moedertaal. Dat maakt het monitoren lastig. Want hoe kun je weten (en meten) dat je luistervaardigheden verbeterd zijn, als je niet weet wat je ‘startpunt’ is.
Vertel een goed verhaal
Sommige mensen kunnen zó goed vertellen dat je automatisch beter naar ze luistert omdat je simpelweg wilt weten hoe het verhaal verder gaat. Uit onderzoek blijkt ook dat als je een goed verhaal vertelt, mensen beter luisteren. Met dat idee in je achterhoofd, kun je misschien eens kritisch kijken naar wat jij vertelt in je lessen. Kun je het op een andere manier aanpakken waardoor het spannender wordt? Of kun je je eigen ervaringen in je verhaal verwerken? Je kunt ook gebruik maken van bestaande content. Bijvoorbeeld podcasts of zelfs YouTube-video’s.
Leerlingen in actie
En waarom zou je leerlingen niet zelf een verhaal laten vertellen? Met de tool Narrable wordt dit een stuk makkelijker. Het enige wat ze nodig hebben is een goed verhaal, een paar plaatjes en een computer waarmee ze geluid kunnen opnemen. Digitaal een verhaal vertellen kan ook een effectieve manier zijn om schrijven aan te leren.
Kortom: luisteren is een vaardigheid waar je leerlingen hun hele leven wat aan hebben. Denk er maar eens over na: op de eerste dag van hun eerste baan krijgen ze geen app of video die hen laat zien wat ze moeten doen, ze zullen moeten luisteren naar de aanwijzingen die ze van hun werkgever krijgen. Als dat geen reden is voor meer aandacht voor deze vaardigheid…
In ons abonnement Tumult Studievaardigheden 3 havo/vwo wordt aandacht besteed aan de vaardigheid luisteren. Je kunt gratis een beoordelingsexemplaar aanvragen.
