Maandag 17 maart gaf PvdA-minister van onderwijs Jet Bussemaker een toespraak bij een symposium van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het thema was ‘Vaardigheden voor de toekomst’ en Jet Bussemaker heeft ons, als experts op het gebied van vaardighedenonderwijs, ontzettend geïnspireerd met haar verhaal. Reden genoeg om de highlights te attenderen.

Maar voorafgaand aan die highlights iets anders: Joop den Uyl, leider van de PvdA van ’67 tot ’86 en minister-president van ’73-’77, vond het belangrijk dat een politicus ‘openbaart’. Hij zag het als één van de taken van een politicus om de toekomst te ‘openbaren’ en uit te leggen aan de mensen, te laten zien wat er gebeurt in de wereld en hoe die gebeurtenissen geduid moeten worden. Door te openbaren leidt een politicus de mensen die in hem geloven en geeft hij vertrouwen en richting. Joop den Uyl was van gereformeerde huize en als zodanig bijbelvast en bekend met het bijbelboek ‘Openbaringen‘.

Om te openbaren heb je woorden nodig. Ik had het eerder al eens over de psychologie van woorden en daar moest ik aan denken bij de lezing van Bussemaker. Zij creëert in haar lezing krachtige beelden waarmee ze het belang van vaardigheden onomstotelijk ondersteunt. In grote lijnen komt het hier op neer:

Apollo 13: astronauten tonen vaardigheden die nodig zijn bij het bedenken van een oplossing voor een totaal onverwacht probleem: creativiteit, samenwerking, communicatie, uithoudingsvermogen, flexibiliteit, moed.

Bussemaker gebruikt dit voorbeeld om aan te geven dat het hebben van vaardigheden cruciaal is voor een toekomst die niemand kent. Hoe de wereld er over 30 jaar uitziet weet niemand. Een voorspelling die logisch lijkt komt niet uit, waarschijnlijker is dat een nu totaal onzinnig lijkende voorspelling wel uitkomt:

Creativiteit
Bussemaker gelooft dat Nederland traditioneel uitblinkt in vaardigheden die leiden tot creatieve oplossing. Ze vertelt over dijkenbouwers, instrumentenmakers, de Nederlandse handelsgeest en pioniersmentaliteit. Ze geeft ook aan dat het voor iedereen belangrijk is om vaardigheden te hebben. Want iedereen moet in staat zijn om een rol te spelen in een onzekere toekomst. Bussemaker attendeert het gevaar van een tweedeling: van enerzijds mensen die makkelijk aansluiten op nieuwe situaties, en anderzijds mensen die dat niet kunnen.

Bussemaker presenteert drie stellingen:
1. Onderwijs is een bron van ’toerusting’ voor iedereen, met de nadruk op ‘iedereen’!
2. Vaardigheden zijn voorwaarden voor verbeelding. Het gaat niet alleen om ‘direct aan het werk’ en gerichtheid op het nu en vandaag: het gaat ook over wat mogelijk zou kunnen zijn, met name op het gebied van cultuur en techniek. ‘Elke innovatie begint met een droom’. Als voorbeeld hiervan noemt ze Daan Roosegaarde die een lichtgevend fietspad ontwierp, waarbij de lichtgevende stenen aansluiten bij een schilderij van Van Gogh. Deze stenen werken op zonne-energie waardoor ze de hele dag kunnen opladen.

3. Onderwijs is belangrijk omdat het mensen ‘vormt’. Maar onderwijs moet ook altijd een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van jongeren tot ‘creatieve dwarsdenkers en constructieve neezeggers’.

‘De combinatie van deze drie facetten is de voorwaarde voor vooruitgang’.

Wat mij betreft: complimenten aan Bussemaker voor haar visie, haar openbaring, haar beelden en haar woorden. Wij zijn geïnspireerd, wij gaan voor vaardigheden!

Bron foto: Daan Roosegaarde