“Jullie mogen kiezen: of we doen komende weken de normale lessenreeks, of jullie mogen als klas zelf beslissen wat jullie komende weken gaan doen. Dat kost jullie meer werk, maar dat levert waarschijnlijk ook meer op.”

Het is maandagochtend het derde lesuur, mijn 22 leerlingen uit vwo 4 zitten voor me. De keuze die ik ze zojuist heb voorgelegd gaat over literatuurgeschiedenis: de middeleeuwen wel te verstaan. Ik vind literatuurgeschiedenislessen misschien wel het moeilijkste om te geven. Niet omdat het mij niet interesseert, integendeel, maar het is lastig om mijn leerlingen hiervoor te enthousiasmeren. Waar denk je dat mijn leerlingen voor zijn gegaan? Ze kozen unaniem voor eigen invulling. Fantastisch!

Ik zou een hele blog kunnen wijden aan datgene wat mijn klas heeft gedaan, maar het komt er in het kort hierop neer: de leerlingen lazen Mariken van Nieumeghen, bekeken welke middeleeuwse elementen hierin terug te vinden zijn en hebben met die informatie een lokaal tijdens de open dag ingericht. De groep 8-ers moesten door middel van een aantal vragen een raadsel oplossen. De vragen in het raadsel sloegen terug op de steden die Mariken samen met de Duivel Moenen had bezocht. De open dag was een feest, ons middeleeuws lokaal werd overspoeld met (hopelijk) nieuwe leerlingen. Mijn leerlingen hadden dan ook enorm hun best gedaan. In onderstaand filmpje zie je een sfeerimpressie.

Wat was de succesformule van dit project? Het is in mijn ogen deels te verklaren aan de hand van de theorie van Daniel Pink, die heeft onderzocht hoe mensen gemotiveerd raken. Allereerst kregen mijn leerlingen volledige autonomie. Ze mochten zelf kiezen en beslissen hoe ze de lessen inhoudelijk vulden. “Hoe doen we het met het cijfer?”, “Hebben we budget?”, “Wie regelt het lokaal?”, “Wie gaat wat doen?”, ik antwoordde steeds op dezelfde manier: jullie bepalen het! Daarnaast zorgde de open dag voor het tweede component: zingeving. Mijn leerlingen waren zich ervan bewust dat de opdracht echt was, en dat ze zich er niet gemakkelijk vanaf konden maken. Tot slot zag ik meesterschap terug in de manier waarop de taken in de groep werden verdeeld. Iedereen deed datgene waar hij/ zij goed in was: dromen, denken, doen, organiseren, overzicht houden en inleven in een middeleeuws personage.

Toch mis ik een aspect dat niet in de theorie van Daniel Pink terug te vinden is, namelijk: vertrouwen. Want allemaal leuk en aardig zo’n ‘vrij’ project, maar hoe zou het de komende weken gaan? Zou ik mijn leerlingen echt kunnen ‘loslaten’? Het was mijn taak om ze volledig te vertrouwen, want anders zou het niet werken. Het vertrouwen dat ik ze gaf, werd niet beschaamd. Mooi aan dit verhaal is dat de directie van mijn school mij weer moest vertrouwen. Op een open dag kun je namelijk geen flater slaan. Zo is de ‘vertrouwenscirkel’ helemaal rond. Nadat ik mijn leerlingen kenbaar maakte dat ik het toch wel erg spannend vond, zeiden ze: “Maakt u zich maar geen zorgen, we maken iets waar u uw vingers bij af kunt likken.” En dat klopte, zoals je in het filmpje hebt kunnen zien.

Ik heb intens genoten van mijn leerlingen en de manier waarop ze plezier hadden in deze opdracht. Leerlingen gaven na afloop direct aan dat ze wel weer in waren voor nog zo’n project. Helaas span ik de teugels weer aan en gaan we verder zoals ze gewend waren. Het geeft echter wel te denken over hoe wij in het onderwijs met leerlingen omgaan en of we deze verantwoordelijkheid niet vaker aan ze zouden moeten geven. Terecht stelt Johannes Visser in dit artikel in de Correspondent dat dit soort onderwijs (ontdekkend leren) niet werkt zonder de expertise van een docent. Maar de combinatie van mij als ‘expert’ en het enthousiasme van mijn leerlingen, zorgde ervoor dat ik een paar hele interessante lessen heb gehad, waarin is geleerd, maar bovenal gelachen. En dat is misschien in mijn ogen toch wel het belangrijkste!