Het is inmiddels anderhalf jaar geleden dat ik in een radio-uitzending van de Taalstaat riep dat ik een alternatief examen Nederlands aan de minister van Onderwijs wilde aanbieden. In die anderhalf jaar tijd is er veel gebeurd. In deze blog lees je hoe een paar actieve docenten Nederlands strijden voor een beter examen. 

Afgelopen juni organiseerden een paar docenten Nederlands in nauwe samenwerking met de vereniging Levende Talen onder de noemer Nederlands NU! een conferentie voor en door docenten. In een andere blog heb je kunnen lezen hoe we daar met meer dan zestig docenten hebben gepraat over een beter examen Nederlands. Samen met collega-docente Christine Brackmann ben ik daadwerkelijk aan de slag gegaan om het examen Nederlands te verbeteren. Er wordt veel geklaagd, maar er gaat niks gebeuren als je je vervolgens niet inzet om het te veranderen. Dat is precies wat we de afgelopen anderhalf jaar gedaan hebben: ons inzetten voor een beter examen!

Het rondetafelgesprek 

Doordat we tijdens de conferentie van Nederlands NU! met docenten over het examen Nederlands hebben gesproken, zijn we in de Tweede Kamer uitgenodigd voor een rondetafelgesprek over het examen Nederlands. Dit gesprek werd geïnitieerd door Paul van Meenen, kamerlid van de D66. Het is gebruikelijk om van tevoren een ‘position paper’ (document met de standpunten) in te sturen; namens Nederlands NU! schreven we deze position paper.

Het rondetafelgesprek vond donderdag 10 november plaats in de Thorbeckezaal van de Tweede Kamer in Den Haag. Het gesprek bestond uit twee rondes. In de eerste ronde zaten mensen van het College voor Toetsen en Examens (CvTE), Cito, Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO), Levende Talen en het LAKS. Kenmerkend voor de eerste ronde was dat kamerleden het gevoel hadden dat CvTE en Cito de bal continu naar elkaar toespeelden. Er werd hen een laconieke en weinig reflecterende houding verweten. In de tweede ronde was de onderwijspraktijk vertegenwoordigd  door taalkundige Marc van Oostendorp, journalist en oud-docent Aafke Romeijn, oud-vwo-leerling Jeffrey Kouters, docente Lotte Veldhuizen en ik.

Kritiek op het huidige examen

Tijdens het rondetafelgesprek begon ik mijn statement met het vermelden dat slechts 1,4% van de vwo-leerlingen die afgelopen jaar het examen Nederlands maakten, een 8 of hoger had. Voor iedere docent is dit een doodsteek omdat alle energie die in de voorbereiding op het examen zit, voor niets lijkt. En in principe zou het geen probleem zijn als docenten achter het examen Nederlands zouden staan; dat is echter niet het geval. Maar wat dan wel? Het examen moet korter, 98% van de docenten vond het vwo-examen van afgelopen jaar te lang. Ook willen we dat het antwoordmodel verruimd wordt. We zien graag dat het examen leesvaardigheid minder weging krijgt (wij pleiten voor 25% in plaats van 50%) en dat het examen meer inhoud moet krijgen. Nu is er bijvoorbeeld geen ruimte voor diepgang, nuance en kritisch denken. Tot slot willen we meer transparantie over de totstandkoming van bijvoorbeeld de N-term. En dan hebben we nog niet eens genoemd dat het examen al jaren niet betrouwbaar en valide is.

Een alternatief

We zouden graag zien dat schrijfvaardigheid weer meer belang krijgt en even zwaar meeweegt als leesvaardigheid. Echter, niet in een tweede centrale zitting! We willen dat schrijfvaardigheid binnen het schoolexamen blijft. Op die manier kunnen we rechtdoen aan het (her)schrijfproces van leerlingen. Om de kwaliteit van het schoolexamen schrijfvaardigheid te waarborgen, zien we verschillende mogelijkheden. Natuurlijk moeten we rekening houden met de nakijkdruk voor de docent. Een optie is dat de docent het werk nakijkt op basis van vooraf gegeven beoordelingskaders, die ook bekend zijn bij de leerlingen. Als het werk is nagekeken, stuurt de docent een selectie van enkele teksten met de docentbeoordeling naar een gecommitteerde. Die geeft feedback op de wijze van beoordeling. Er zijn ook andere mogelijkheden: hierover willen we graag in gesprek gaan met docenten.

In gesprek met CvTE en Cito

Na het rondetafelgesprek zocht CvTE direct toenadering en nodigde ons (Nederlands NU! en Lotte Veldhuizen) uit om samen met Cito na te denken over de vraag hoe we het examen zouden kunnen verbeteren. Dat gesprek vond zaterdag 26 november plaats tijdens de onderwijsmaakdag die Nederlands NU! organiseerde. Het gesprek was fijn en constructief: van weerszijden bleek er behoefte aan samenwerking, aan een échte discussie en aan echte veranderingen. In januari zetten we het gesprek voort en dan met meer vertegenwoordigers zoals de Meesterschapsteams, Levende Talen en het vervolgonderwijs.

De moraal

Wat is nu de moraal van dit verhaal? Vaak denken docenten dat ze niks kunnen veranderen en doen dan maar datgene wat van ze wordt verwacht. Maar dit verhaal over het examen laat zien dat docenten het heft in eigen handen kunnen nemen. Als je iets wilt, moet je daar volledig voor gaan. Je moet niet genoegen nemen met iets waar je het niet mee eens bent. Doe er iets aan, strijd ervoor! Als je iets wilt veranderen, dan kan dat. Wees volhardend, zoek medestanders, creëer draagvlak en laat van je horen. Wij zullen gezamenlijk met de betrokken partijen doorgaan totdat we een beter examen Nederlands hebben. En ja, daar gaat veel vrije tijd in zitten. Vrije tijd die een docent Nederlands natuurlijk nauwelijks heeft. Maar ons ideaal is en blijft: het streven naar een beter examen Nederlands!